Luật gia Hải trả lời chị Nguyễn Thu Hiền về quyền nuôi con của mẹ kế với con chồng

Chào chị Hiền,
Trước tiên chúng tôi xin được gửi lời chia sẻ với hoàn cảnh không mong muốn hiện nay của chị. Vấn đề chị thắc mắc chúng tôi tư vấn như sau:
Căn cứ quy định Điều 11 Luật Hôn nhân gia đình năm 2000 (Luật HNGĐ), điểm b khoản 3 Nghị quyết 35 và khoản 3 Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT – TANDTC – VKSNDTC – BTP ngày 03/01/2001 thì anh chị không phải vợ chồng hợp pháp mà được coi là “chung sống với nhau như vợ chồng” vì anh chị thực sự chung sống với nhau, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau xây dựng gia đình. Do đó, trong trường hợp anh chị cần nhờ đến tòa án phân xử, tòa án sẽ ra quyết định không công nhận anh chị là vợ chồng.
Về vấn đề quyền được nuôi cháu bé, tòa án áp dụng quy định pháp luật giải quyết như trong trường hợp vợ chồng ly hôn. Chúng tôi nhận thấy cả ba bên là chị, chồng và người phụ nữ kia đều đồng ý cháu bé là con đẻ của người phụ nữ kia nên không cần thiết tiến hành các biện pháp giám định gen (điểm b khoản 5 Nghị quyết 02/2000/NQ-HĐTP) để xác định cha đẻ, mẹ đẻ của cháu bé.
Theo quy định của Luật hôn nhân gia đình 2000 về quyền nuôi con khi ly hôn thì không có sự phân biệt giữa con chung của cả hai vợ chồng, con riêng của vợ/chồng, con nuôi. Do đó, mặc dù cháu bé không phải con đẻ của chị nhưng chị đã thực sự nuôi dưỡng, chăm sóc bé từ khi 5 tháng tuổi đến nay thì đứa bé vẫn được coi là con chị bởi hai người có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau. Chị vẫn có thể tiếp tục nuôi cháu nếu chị có thể chứng minh được một cách cụ thể, rõ ràng về việc chồng chị và người phụ nữ kia không đủ khả năng kinh tế, thời gian, không đảm bảo về tư cách đạo đức phù hợp với việc nuôi dưỡng, giáo dục cháu bé. Thông thường, tòa án dựa vào các căn cứ: công việc mỗi người, thu nhập thực tế, công việc và thu nhập ổn định hay bấp bênh, thời gian làm việc hàng ngày, mức độ quan tâm tới cháu bé (đưa đón cháu đi nhà trẻ, đi chơi, trò chuyện cùng cháu…). Chị có thể nhờ hàng xóm, đồng nghiệp, lãnh đạo cơ quan ra tòa khai và xác nhận các thông tin trên. Việc mẹ đẻ cháu bé chưa làm tròn nghĩa vụ người mẹ, trong khi chị đã nuôi dưỡng, yêu thương cháu bé từ nhỏ cũng là một yếu tố quan trọng để đánh giá quyền được nuôi dưỡng bé của chị. Bên cạnh đó, theo thông tin chị cung cấp thì nay cháu bé được 3 tuổi, và theo quy định tại khoản 2 Điều 92 Luật HNGĐ: “Về nguyên tắc, con dưới 3 tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi”.
Chúng tôi chưa xác định được anh chị đăng ký khai sinh cho cháu bé với tư cách cha mẹ đẻ hay cha mẹ nuôi bởi theo quy định về đăng ký hộ tịch, khi thực hiện thủ tục khai sinh anh/chị phải xuất trình đăng ký kết hôn của hai vợ chồng. Nếu anh chị khai là cha mẹ đẻ của cháu bé thì giấy khai sinh này không có giá trị và sẽ bị tòa án tuyên hủy. Nếu anh chị khai là cha mẹ nuôi của cháu bé thì kết hợp những yếu tố trên, rất có thể chị sẽ tiếp tục được quyền nuôi dưỡng cháu bé.
Về việc chia tài sản là quyền sử dụng đất: Chúng tôi chưa rõ nguồn gốc hình thành tài sản như thế nào: miếng đất có được trước hay trong thời kỳ anh chị chung sống, chồng chị được thừa kế/tặng cho riêng hay do anh chị cùng tích lũy làm ăn, chị có giấy tờ hay tài liệu gì thể hiện việc chị góp tiền mua mảnh đất hay không… nên chưa thể tư vấn cụ thể cho chị được.

Xin chị vui lòng liên hệ với chúng tôi nếu chị có thắc mắc hay cần tư vấn thêm.
Thân chào chị!